Το Ταλκοτριβείο – Ελαιοτριβείο στα Τσίλια

Από το 1870 έως το 1930 η Μυτιλήνη έκανε τεράστιες εξαγωγές σαπουνιού το οποίο ήταν ένα από το μεγαλύτερο μέρος εσόδων του νησιού. Ιδίως το Πλωμάρι ακολουθούμενο από τη Γέρα, είχαν τα πρωτεία στη παραγωγή σαπωνιού. Το 1912 αποτελούσε το 1/3 των παραγόμενων βιομηχανικών προιόντων. Τα σαπουνοποιεία που υπήρχαν την περίοδο αυτή ήταν το 1883, 35 τον αριθμό και ως το 1928, 55. Ένα από τα υλικά τα οποία κατ’ αναλογία αποτελούσε το σαπούνι ήταν ο ασβεστίτης, παρόλο αυτά επικράτησε να λέγεται η πρόσμιξη ότι είναι με ταλκ, καθώς και τα δύο έχουν την όψη λευκής σκόνης. Το κοινό σαπούνι ήταν με γλοιώδη και λιπαρή μορφή και η πρόσμιξη ταλκ, είχε αναλογία 5-30%, ενώ κάνοντας κατάχρηση αυτής της αναλογίας έφτανε να είναι και πάνω από 50% και να αποτελεί νοθεία στο προϊόν.

Η νόθευση του σαπουνιού με ταλκ που είχε εξαπλωθεί τόσο στη Λέσβο την εποχή της οθωμανικής περιόδου, προκάλεσε την έκδοση Βυζηρικού απαγορευτικού διατάγματος με αποτέλεσμα το κλείσιμο πολλών σαπουνοποιείων με όλα τα επακόλουθα.

Ως ορυκτό ήταν μια από τις πρώτες ύλες και απαραίτητο για τη παρασκευή του σαπουνιού. Τα νταλκοτριβεία ή νταλκοσπαστήρια κονιορτοποιούσαν το ορυκτό και το διέθεταν στα σαπωνοποιεία. Στη Μυτιλήνη αναφέρονται λίγες τέτοιες μονάδες, όπως στο Πέραμα, Καργιές των Αδελφών Πασπάτη (1910), Πέραμα Αδελφών Χατζηβασιλείου (1912), Θρασύβουλου Μελανδινού και Ευστάθιου Γιαλούρη στη Μελίντα Πλωμαρίου (1912). Οι αναφορές για το Ταλκοτριβείο στα Τσίλια Γέρας ως τώρα είναι μηδαμινές. Από έρευνα που είχε γίνει από το ΕΚΤ (Σιφναίου, Ολυμπίτου, Βαλλίνα) οι μόνες πληροφορίες που μας διέθεσαν στο διαδίκτυο είναι από το τίτλο «Ελαιοτριβείο - Ταλκοποιείο - Γιαλούρης – Ουίλκινσον» και μια σειρά από φωτογραφίες. Το ταλκοποιείο αναφέρεται λειτούργησε από το 1850 ως το 1915 και ότι η μεταφορά του ορυκτού γινόταν με σιδηρογραμμές επάνω στο οποίο εκινείτο βαγόνι την κατασκευή της οποίας πραγματοποίησαν δύο Άγγλοι. Αργότερα μετατράπηκε σε ελαιοτριβείο, συνάμα υπήρχε τελωνείο και σκάλα που εξυπηρετούσε τις μεταφορές. Το οριστικό τέλος του αναφέρεται σε πυρκαϊά. Από ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελεύθερος Λόγος» της 1^ης Ιουνίου 1921, αναφέρεται και ένας εκ των ιδιοκτητών, καθώς υπογράφει ένα κείμενο ως «Ευστάθιος Β. Γιαλούρης, τέως πρόεδρος Παλαιοχωρίου». Ο ίδιος αναφέρεται και σε οδηγό του 1912 ως ιδιοκτήτης ελαιοτριβείου αλλά και του προαναφερόμενου ταλκοτριβείου στη Μελίντα μαζί με τον Θρασύβουλο Μελανδινό. Το όνομα Ουίλκινσον δεν έχει αναφερθεί πουθενά ως ιδιοκτήτης ελαιοτριβείου ή σαπουνοποιείου. Μια εικασία είναι ότι δεν πρόκειται για τον Ουίλκινσον αλλά παράφραση για τον πολυσχιδή Άγγλο υποπρόξενο Άκτινσον (Richard Hadkinson) που την ίδια εποχή στα Πάμφιλα το 1880 είχε δημιουργήσει ελαιοτριβείο, σαπωνοποιείο και πυρηνεργοστάσιο. Μια άλλη πληροφορία είναι ότι οι μυλόπετρες του βρίσκονται σήμερα στο μουσείο Μουφλουζέλλη στη Καλλονή. 

Νεότερο διαφημιστικό που δείχνει επίσης και την αλλαγή ενός εκ των ιδιοκτητών

Παναγιώτης Αγιακάτσικας

Βιβλιογραφία
1. Εργοστάσια στη Γέρα, Μάκη Αξιώτη εφημερίδα ΓΕΡΑ, 1991
2. Τα Τσίλια, Γιώργιος Αβαγιανός εφημερίδα ΓΕΡΑ, 1997
3. Ενθύμιο Σαπουνοποιείας, Σιφναίου, Σηφουνάκη, Κουτσουρίδη, 2002
4. Λέσβος, Οικονομική και Κοινονική, Ιστορία (1840-1912), Ευρυδίκη Σιφναίου, 1996
5. «Γεραγώτικοι Αντικατοπτρισμοί», Κλαίρη Μαυρομάτου, Χατζηκωντσαντή, 2001
6. Ημερολόγιο «Η Λέσβος», Χαρίκλειας Π. Μελανδινού, 1912
7. Γεωλογία – Μάκης Αξιώτης
8. Φωτογραφίες «Γεραγώτικοι Αντικατοπτρισμοί», Κλαίρη Μαυρομάτου, Χατζηκωντσαντή, 2001